Семей ядролық полигоны – тарих пен бүгін
Семей ядролық сынақ полигоны – өткен ғасырдың ең ауыр қасіреттерінің бірі. Ол 1949 жылы Кеңес Одағының шешімімен ашылып, дәл сол жылы алғашқы ядролық қару осы жерде сыналды. Кейінгі 40 жылдан астам уақыт ішінде полигонда 450-ден астам жарылыс жасалды. Оның 116-сы ашық аспан астында өткізілсе, қалғаны жер астында жүзеге асырылды. Ресми деректерге сүйенсек, бұл сынақтардың жалпы қуаты 2500 Хиросима бомбасының қуатына тең болған.
Сынақтардың салдары халыққа да, табиғатқа да ауыр тиді. Радиация әсерінен 1,5 миллионнан астам адам әртүрлі деңгейде зардап шекті. Қатерлі ісік, жүрек-қан тамыр аурулары және туа біткен ақаулардың көбеюі – осы сынақтардың тікелей зардабы. Жер мен судың ластануы, экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуы аймаққа орасан зиян келтірді. Полигонның жалпы аумағы 18 мың шаршы шақырымға созылып жатты, бұл шамамен тұтас бір Бельгия мемлекетінің аумағына тең.
1991 жылдың 29 тамызында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаев тарихи шешім қабылдап, полигонды біржола жапты. Бұл оқиға Қазақстанды ядролық қарусыздану жолындағы әлемдік көшбасшылардың қатарына қосты. Кейіннен Біріккен Ұлттар Ұйымы осы күнді Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні деп жариялады.
Полигонның жабылуына қарамастан, оның зардабы әлі толық жойылған жоқ. Бүгінде ғалымдар мен экологтар аумақтың жағдайын тұрақты түрде бақылап, радиоэкологиялық зерттеулер жүргізуде. Денсаулық сақтау саласында зардап шеккен тұрғындарға арнап арнайы бағдарламалар жүзеге асырылуда. Мемлекет тарапынан радиоактивті қалдықтар сақталған жерлер бақылауда ұсталып, қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етіледі. Зерттеулерге сәйкес, полигон аумағының шамамен 60 пайызында радиация деңгейі қауіпсіз шекке түскен, ал қалған бөлігінде әлі де шектеулер бар. Соңғы жылдары аймақта ғылыми-зерттеу жұмыстары күшейіп, кейбір жерлерді қайта игеру мүмкіндігі қарастырылуда.
Семей полигоны – тарихымыздың қасіретті беттері мен бейбітшілікті таңдаудың айқын белгісі. Оның жабылуы тек Қазақстан үшін емес, бүкіл әлем үшін маңызды шешім болды. Бүгінде еліміз ядролық қарусыздануды қолдай отырып, болашақ ұрпаққа бейбіт өмір қалдырудың жарқын үлгісін көрсетіп келеді.
#Семей, #полигон, #ядролық сынақ
